برزنامه» گنجینه اعضاء » رسم و رسومات برز قدیم
رسم و رسومات برز قدیم (تا سال های قبل از 1336)
برز در آن سال ها از دو قسمت عمده تشکیل می شد: 1- سرده (بالا ده). 2- پایین ده (میون ده).
طوایف مختلفی در هر کدام از این قسمت ها زندگی می کردند که البته اهالی سرده تعدادشان از نفرات پایین ده بیشتر بوده است سرده از باغچه عبد الباقی و عمارت تالار شروع می شده و تا قسمت بالایی میون ده ادامه داشت و قسمت پایین ده از همین قسمت تا انتهای قنات و محله سرکوره ادامه داشت. نحوه زندگی در این دو قسمت به گونه ای بوده که گویا دو دنیای متفاوت در برز جریان داشته است اکنون به بعضی از این تفاوت ها اشاره ای گذارا می کنیم:
1- در آن سال ها دو حمام در برز وجود داشته یکی حمام سردهی ها و دیگری حمام پایین دهی ها. حمام سردهی ها که در ورودی محله گریند امروزی قرار گرفته و و میراث فرهنگی در حال بازسازی آن می باشد و حمام پایین دهی ها که در کنار مسجد جامع کنونی قرار داشته و در اثر سیل به طور کامل نابود شد در داخل این حمام ها غرفه هایی وجود داشته که هر غرفه مخصوص یک طایفه بوده که بعد از ورود به حمام باید وارد غرفه مربوط به طایفه خود میشده و بعد از تعویض لباس وارد حمام می شده و بعد از استحمام باید مجددا در غرفه مخصوص خود اقدام به پوشیدن لباس و سایر موارد (خوردن چای یا کشیدن قلیان) می کرده است هم اکنون هم در حمام سردهی ها می توان این غرفه ها را به خوبی مشاهده نمود.
2- در آن زمان در ایام سوگواری های ماه محرم دو نخل در برز وجود داشت یکی نخل سردهی ها و دیگری متعلق به پایین دهی ها بود ترتیب به این وضع بود که در محرم هر سال نخل یک منطقه را بیرون می آوردند یعنی اگر محرم امسال نخل پایین دهی ها را بیرون می آودند سال آینده نخل سر دهی ها را بیرون می آوردند. بعد از بیرون آوردن نخل، باید در محلی حرکت می کرد که متعلق به آن منطقه باشد یعنی اگر پایین دهی ها نخل خود را بیرون می آوردند نباید وارد حریم سردهی ها می شدند در غیر اینصورت با برخورد جدی اهالی آن منطقه روربه رو می شدند و بالعکس. الان هم اگر در ماه محرم به برز سفر کرده باشید در داخل حسینیه (محلی که نخل را می بندند) اسکلت دو نخل را می بینیم که این همان دونخل قدیم است اما الان به خاطر از بین رفتن آن سنت ها فقط یک نخل را بیرون می آوردند.
3- در داخل امامزاده شاه اسماعیل، سر دهی ها در یک طرف امامزاده و پایین دهی ها در طرف دیگر می نشستند اهالی هر منطقه به تفکیک هر طایفه داخل غرفه های مربوط به خود می نشستند. متاسفانه این غرفه ها بر اثر مرور زمان از بین رفته و در بازسازی کنونی غرفه ها به صورت سابق بازسازی نشده است. در هر مناسبت که مردم در داخل امامزاده تجمع می کردند (مراسم سال تحویل، ماه محرم، ماه صفر و ...) باز هم هر طایفه در غرفه مخصوص خود می نشست و اگر کسی به اشتباه حتی بچه خردسالی وارد غرفه دیگری می شد با فریادهای متمادی عالم امامزاده مواجه می شد.
4- با فرا رسیدن فصل سرما و تعطیل شدن کار باغداری و سبک شدن کار رعیت ها، سعی می کردند اوقات فراغت خود را با کارهایی همچون حمام آفتاب، دوختن گیوه، بافتن لباس، گرفتن شب شعر ( کرسی شعر) و خواندن کتاب هایی همچون مختار نامه و ... پر کنند. اما در این میان گرفتن حمام آفتاب بسیار جالب بوده به این گونه که هر منطقه باید در جایگاه های مخصوص حمام آفتاب بگیرند به عنوان مثال اهالی گریند فقط روی قلعه می توانستند حمام آفتاب بگیرند یا اهالی سرده فقط در جایگاه های تعیین شده آن هم به صورت نوبتی حمام آفتاب می گرفتند چون اهالی برز علاوه بر گرمای کرسی و منقل حمام آفتاب را بسیار دوست داشتند.
از نقل و قول های بالا می توان به این نتیجه رسید که برزی های قدیم تا چه اندازه به قانون پایبند بوده اند و امیدوارم ما به عنوان نسل های آینده (اول خودم) بتوانیم گو شه ای از این نظم را برای موفقیت در کارهایمان استفاده کنیم.
در انتها یاد آور می شوم که قسمت های سرده و پایین ده در سیل سال 1335 از بین رفت و غیر قابل سکونت شد یعنی از سرده (باغچه عبدالباقی و عمارت تالار) تا پایین ده (قنات و محله سرکوره) از بین رفت . البته بقایای به جا مانده از خانه ها و محله های آن زمان تا سال 1373 هم در امتداد رودخانه وجود داشت که آن هم به علت احداث کانال در سال 1373 از بین رفت. با وقوع این سیل مردم برای در امان ماندن از خطرات سیل های بعدی به سمت ارتفاعات حرکت کرده و در آنجا ساکن شدند به این ترتیب محله های جدیدی همچون برلا، پچهاد، برز نو، خرمنگاه و ... به وجود آمد.
ان شا ءالله در مطالب بعدی سنت های دیگر برز قدیم را به استحضار شما دوستان می رسانم.
برز در آن سال ها از دو قسمت عمده تشکیل می شد: 1- سرده (بالا ده). 2- پایین ده (میون ده).
طوایف مختلفی در هر کدام از این قسمت ها زندگی می کردند که البته اهالی سرده تعدادشان از نفرات پایین ده بیشتر بوده است سرده از باغچه عبد الباقی و عمارت تالار شروع می شده و تا قسمت بالایی میون ده ادامه داشت و قسمت پایین ده از همین قسمت تا انتهای قنات و محله سرکوره ادامه داشت. نحوه زندگی در این دو قسمت به گونه ای بوده که گویا دو دنیای متفاوت در برز جریان داشته است اکنون به بعضی از این تفاوت ها اشاره ای گذارا می کنیم:
1- در آن سال ها دو حمام در برز وجود داشته یکی حمام سردهی ها و دیگری حمام پایین دهی ها. حمام سردهی ها که در ورودی محله گریند امروزی قرار گرفته و و میراث فرهنگی در حال بازسازی آن می باشد و حمام پایین دهی ها که در کنار مسجد جامع کنونی قرار داشته و در اثر سیل به طور کامل نابود شد در داخل این حمام ها غرفه هایی وجود داشته که هر غرفه مخصوص یک طایفه بوده که بعد از ورود به حمام باید وارد غرفه مربوط به طایفه خود میشده و بعد از تعویض لباس وارد حمام می شده و بعد از استحمام باید مجددا در غرفه مخصوص خود اقدام به پوشیدن لباس و سایر موارد (خوردن چای یا کشیدن قلیان) می کرده است هم اکنون هم در حمام سردهی ها می توان این غرفه ها را به خوبی مشاهده نمود.
2- در آن زمان در ایام سوگواری های ماه محرم دو نخل در برز وجود داشت یکی نخل سردهی ها و دیگری متعلق به پایین دهی ها بود ترتیب به این وضع بود که در محرم هر سال نخل یک منطقه را بیرون می آوردند یعنی اگر محرم امسال نخل پایین دهی ها را بیرون می آودند سال آینده نخل سر دهی ها را بیرون می آوردند. بعد از بیرون آوردن نخل، باید در محلی حرکت می کرد که متعلق به آن منطقه باشد یعنی اگر پایین دهی ها نخل خود را بیرون می آوردند نباید وارد حریم سردهی ها می شدند در غیر اینصورت با برخورد جدی اهالی آن منطقه روربه رو می شدند و بالعکس. الان هم اگر در ماه محرم به برز سفر کرده باشید در داخل حسینیه (محلی که نخل را می بندند) اسکلت دو نخل را می بینیم که این همان دونخل قدیم است اما الان به خاطر از بین رفتن آن سنت ها فقط یک نخل را بیرون می آوردند.
3- در داخل امامزاده شاه اسماعیل، سر دهی ها در یک طرف امامزاده و پایین دهی ها در طرف دیگر می نشستند اهالی هر منطقه به تفکیک هر طایفه داخل غرفه های مربوط به خود می نشستند. متاسفانه این غرفه ها بر اثر مرور زمان از بین رفته و در بازسازی کنونی غرفه ها به صورت سابق بازسازی نشده است. در هر مناسبت که مردم در داخل امامزاده تجمع می کردند (مراسم سال تحویل، ماه محرم، ماه صفر و ...) باز هم هر طایفه در غرفه مخصوص خود می نشست و اگر کسی به اشتباه حتی بچه خردسالی وارد غرفه دیگری می شد با فریادهای متمادی عالم امامزاده مواجه می شد.
4- با فرا رسیدن فصل سرما و تعطیل شدن کار باغداری و سبک شدن کار رعیت ها، سعی می کردند اوقات فراغت خود را با کارهایی همچون حمام آفتاب، دوختن گیوه، بافتن لباس، گرفتن شب شعر ( کرسی شعر) و خواندن کتاب هایی همچون مختار نامه و ... پر کنند. اما در این میان گرفتن حمام آفتاب بسیار جالب بوده به این گونه که هر منطقه باید در جایگاه های مخصوص حمام آفتاب بگیرند به عنوان مثال اهالی گریند فقط روی قلعه می توانستند حمام آفتاب بگیرند یا اهالی سرده فقط در جایگاه های تعیین شده آن هم به صورت نوبتی حمام آفتاب می گرفتند چون اهالی برز علاوه بر گرمای کرسی و منقل حمام آفتاب را بسیار دوست داشتند.
از نقل و قول های بالا می توان به این نتیجه رسید که برزی های قدیم تا چه اندازه به قانون پایبند بوده اند و امیدوارم ما به عنوان نسل های آینده (اول خودم) بتوانیم گو شه ای از این نظم را برای موفقیت در کارهایمان استفاده کنیم.
در انتها یاد آور می شوم که قسمت های سرده و پایین ده در سیل سال 1335 از بین رفت و غیر قابل سکونت شد یعنی از سرده (باغچه عبدالباقی و عمارت تالار) تا پایین ده (قنات و محله سرکوره) از بین رفت . البته بقایای به جا مانده از خانه ها و محله های آن زمان تا سال 1373 هم در امتداد رودخانه وجود داشت که آن هم به علت احداث کانال در سال 1373 از بین رفت. با وقوع این سیل مردم برای در امان ماندن از خطرات سیل های بعدی به سمت ارتفاعات حرکت کرده و در آنجا ساکن شدند به این ترتیب محله های جدیدی همچون برلا، پچهاد، برز نو، خرمنگاه و ... به وجود آمد.
ان شا ءالله در مطالب بعدی سنت های دیگر برز قدیم را به استحضار شما دوستان می رسانم.
فرستنده : سید مجید میرزاباقری برزی
برای ثبت نظر خود، باید ابتدا به سیستم وارد شوید